Türkler, Türkistan bozkırından çıkıp tüm dünyaya yayıldılar ve nice şanlı hanedanlıklar kurdular. Peki bu Türkistan coğrafyasına nereden geldiler ya da hep orada mıydılar? Bu yazımızda Türklerin ana yurdu ve ilk kültürleri üzerine duracağız.
Anav Kültürü
Türklerin konar-göçer toplum yapısında olmaları ve bu sayede geniş coğrafyalara yayılmaları ana yurtlarının tespit edilmesini zorlaştırmaktadır. Türkmenistan’ın başkenti Aşkabat’ta yapılan arkeolojik kazılar sonucu M.Ö. 4000 yılına kadar uzanan bir kültürü ortaya çıkarmıştır. Anav adı verilen bu kültür yerleşik hayat insanına ait bir kültürdür. Kazılarda güneşte kurutulan tuğlalardan yapılma evler, koyun-sığır besiciliğine ve çiftçiliğe dair buluntular bulunmuştur. Aynı zamanda at besiciliğine dair bulgular da bulunmuştur. Atın Türkler için önemi tartışılmaz bir gerçektir. Bu kültürde ata dair izlerin bulunması bu kültürü yaratanların ilk Türkler olduğu fikrini akıllara getirse de kesin değildir. Aşkabat yakınlarındaki Namazgah Tepe’de yapılan kazılarda ise M.Ö. 2500 yıllarından kalma dibekler ve bakır süs eşyaları bulunmuştur. Dibeğin bulunması bu halkın buğdaydan un ve ekmek yaptıklarını göstermektedir.
Afanasyevo Kültürü
İlk Türklere ait olan bir diğer kültür ise Afanasyevo (M.Ö.3000-1700) kültürüdür. Altay Dağları ile Volga Nehri arasında kalan Abakan bozkırında bulunmuştur. Kazılarda kemik iğneler, çakmak taşından ok uçları, at ve koyun kemikleri, kırmızı ve beyaz bantlı/şeritli çömlekler, bıçaklar, bakırdan ve diğer madenlerden aletler bulunmuştur. Bu bulgular ışığında Afanasyevo kültürünü yaratan Ön-Türklerin maden çağına girdikleri belirlenmektedir. At ve koyun kemiklerinin yan yana bulunması bu kültür insanının avcılık ve hayvancılık yaptığını gösterir. Ayrıca bu kültürde basit düzeyde de olsa tarım da yapılmıştır.
Andronova Kültürü
Afanesyevo kültürünün devamı olan Andronova kültürü (M.Ö.1700-1200) Altay Dağları’nın güneyinden Yenisey Irmağına, Tanrı Dağları’ndan Ural Nehrine kadar olan bölgeyi kaplamaktadır. Beyaz, yuvarlak kafalı tipte, atlı-savaşçı bir kavim olan Türklerin ortaya çıkardığı düşünülen Andronova kültürünün en önemli buluntu yerlerinden biri Minusinsk Havzası’dır. Kazılarda geniş ağızlı, düz tabanlı, kulpsuz ve süslü çömlekler; taştan kaşıklar, inciler küpeler, kemik ok uçları ve iğneler, saplı baltalar, hançerler ve çok sayıda süs eşyaları çıkarılmıştır. Bu kültür insanın en önemli gelişmesi metal işlemede olmuştur. Toprağın üzerinde biriken metal oksit cevherleri çoğunlukla tercih edilmiştir. Eritilen madenler balçıktan veya taştan yapılma kalıplara dökülmüştür. Tunç ve altından yapılma süs eşyalarına ilk defa bu kültürde rastlıyoruz. Ayrıca at ve koyunun yanı sıra deve ve sığır benzeri hayvanlar da beslenmiştir.
Türklerin sürdürdükleri yaşam tarzı kendileri hakkında elde edebildiğimiz bilgileri kısıtlasa da ana yurtlarının Güney Sibirya olduğunu biliyoruz. Güney Sibirya’dan yola çıkan Türkler çeşitli nedenler ile göç ederek dünyaya yayılmışlardır.
Kaynakça : http://www.tarihtensayfalar.com
