Aykırılığı ve Aykırı Eserleri
Caravaggio… En az resimleri kadar karanlık bir yaşama sahip olan Barok, belki de Rönesans dönemi sanatçısı. Doğumu, ölümü, yaşamının bazı dönemleri bilinmezliklerle doludur fakat onun hakkında bilinen ve emin olduğumuz birkaç şey var. Kendisi birçok Rönesans tabusunu yıkmıştır. Örneğin; Rönesans döneminde çizilen tablolara bakarsanız İsa’nın, Meryem’in, havarilerin hep ihtişamlı ve kutsal bir şekilde tasvir edildiğini görürüz. Caravaggio’nun eserlerine baktığımızda ise bu sembolleri sıradanlaştırdığına, hatta aciz gösterdiğine şahit oluruz. “Aziz Matta’nın Şehit Edilişi” tablosunda Aziz Matta’nın zayıflığını, korkusunu, acizliğini net bir şekilde göstermiştir adeta. Hatta “Yılanlı Madonna” eserinde Meryem’i meşhur bir hayat kadını model alarak resmeden Caravaggio, İsa’yı ise çıplak resmediyor. Azize Anna’yı resmederken de bir çingene model kullanıyor. Yani kilisenin yok saydığı, hor gördüğü ve küçümsediği ne varsa sahnelerine fırçası dahi titremeden koyuyor.
Aziz Matta’nın Şehit Edilişi
İsmini aykırı tablolarıyla ve davranışlarıyla (ölü bedenleri figür model olarak kullanmak, adam yaralama, polis öldürme…) duyuran Caravaggio’dan Kardinal Contrelli tarafından gelen özel istekle bir sahnenin resmini yapmasını istenmişti; “Aziz Mattanın Şehit Edilişi”. Kardinal bu resmi sipariş ederken Aziz Mattanın’nın son nefesini verdiğini görmek istediğini özellikle belirtmişti.
Peki Aziz Matta neden öldürülmüştü? Çünkü Etiyopya’nın kralı olan Hirticus, Matta’nın yeğeni İphigenia’ya aşık olur ve onu ister. Ancak Matta buna izin vermez ve ölüm emri verilir. Aziz Matta ayini yönetirken öldürülmüştür. Bu bir vaftiz törenidir. Töreni yöneten Matta, bir an için arkasını dönmüş ve sırtından bir darbe almıştı. Bu sırada sunağın üzerindeki mum hala yanmaktaydı. Yeni rahip adayları, Aziz Matta’nın darbe aldığını gördüklerinde şoke olmuşlardı.
Bu anı yansıtan Caravaggio çarpıcı, hareketli ve karanlık bir şekilde azizin öldürülme anını resmetmiştir. Bu sahnede figürlerin, eserin merkezindeki çıplak celladın etrafında toplandığını görüyoruz. Cellat, Matta’yı bileğinden sıkıca kavramış, öldürücü darbeyi vurmaya hazırlanıyor. Aziz ise merhamet dilercesine celladına bakıp çaresizce yerde sürünüyor. Celladın vücudundaki kasların gerilimi ve diğer figürlerin bu harekete verdikleri duygusal tepki, sahnedeki şiddeti hissettiren muhteşem bir bağ yaratıyor. Aziz Matta’nın üzerinde ona doğru uzanan melek, kendisini cennete götürmeye hazırlanıyor. Bu meleğin elinde “cennet bitkisi” olarak sembolize edilen palmiye dalı bulunuyor. Arka planda bir mum dikkatimizi çekiyor. Bu yanmakta olan mum her şeyi gören gözü yani Tanrı’nın gözünü temsil eder. Katilin bizim bakış açımıza göre solunda yer alan iki kişi ise muhtemelen onun suç ortaklarıdır. Yüzlerinde hiçbir korku ifadesi yoktur.
Onların biraz arkasına baktığımızda ise bir figür daha görüyoruz. Bu, Caravaggio’nun ta kendisi! Kaşlarını çatmış, acıma dolu bir yüz ifadesiyle Aziz Matta’ya bakıyor. Sanat tarihinde görüp görebileceğimiz en farklı bakış açılarından birini temsil eder aslında .Kendisini bir görgü tanığı olarak resmetmesi onun yaratıcılığını ve cesaretini gözler önüne seriyor. Belki de biz sanatseverlere bir mesajıdır bu bakışı? Hayatın dinamizmine ve trajedilerine çaresizce seyirci kalan bizlere bir göz kırpışı…
Bizler için her ne kadar büyüleyici çalışmalar olsa da döneminde bu resmiyle kilisenin, din adamlarının, halkın büyük tepkisini toplamıştı. Ve sadece bu resmiyle durmaya hiç niyeti yoktu. İlerleyen günlerde de resimlerinde (Bakirenin Ölümü, Yılanlı Meryem, Aziz Petrus’un Çarmıha Gerilmesi…) benzer kompozisyonları kullanacaktı. Onun bu dik başlılığı, aykırılığı ve suça meyilli biri olması onun Roma’dan sürülmesine ve bir daha dönememesine sebep olmuştu.
Kaynakça : http://www.tarihtensayfalar.com
